30 апреля 2020

Чăваш литературинче автан çинчен калакан хайлавсем нумай. Ирех вăранакан килти кайăка Николай Шелепи, Николай Карай, Алексей Воробьев, Николай Ыдарай, Ăсан Уçăпĕ, Петĕр Çăлкуç тата ытти çыравçă чылай сăвă-калав халалланă. Халăх сăмахлăхĕнче те хĕрлĕ киккирике сума суни сисĕнет. «Автан калаçма та пĕлмест те, ун чĕлхине пурте ăнланаççĕ», «автан çиччĕ авăтмасăр тул çутăлмасть», «шухă автан çăмартарах авăтать» ваттисен сăмахĕсем ку шухăша уççăнах çирĕплетеççĕ.
Çак кунсенче кĕнеке çӳлĕкĕ автана халалланă çĕнĕ кăларăмпа пуянланчĕ — Чăваш кĕнеке издательствинче кĕçĕн çулхи ачасем валли Олег Кульевăн «Айван автан» сăвăсен пуххийĕ пичетленсе тухрĕ. Ăна Екатерина Васильева çамрăк художникăн çутă та ырă ӳкерчĕкĕсем илемлетеççĕ. Редакторĕ — Ольга Иванова. Тиражĕ — 1000 экземпляр.
Кĕнекери сăвăсем пĕчĕк вулакана чăваш сăмахлăхĕн тĕнчине ертсе кĕреççĕ, хастар та ĕçчен ачасемпе паллаштараççĕ. Шăпăрлансем вăхăта хаваслă ирттерме пĕлеççĕ. Вĕсем ĕнепе е вĕренепе калаçаççĕ, тӳпери кĕтĕве сăнаççĕ, нумай пĕлме ăнтăлаççĕ тата, паллах, ĕмĕтленеççĕ… Кунта тихапа путек те этем чĕлхипе пуплеме пултараççĕ:
Кĕçенсе пырать тиха:
— И-ха-ха! И-ха-ха!
Ăна хирĕç — шур путек:
— Сывă-и?! Ме-ке-кек!

— Ăçталла каятăн-ха эс, тиха?
— Улăха!
Унта курăк пит паха.
И-ха-ха! И-ха-ха!
Поэт çутçанталăк улшăнăвĕсене асăрхама, тавралăха сăнама, тимлĕ пулма хистет. Çуркунне авă тĕрлĕ сасăпа çут тĕнчене чĕрĕлĕх кĕртет: карк! та карк! пăт-пăт-пăт! шăнкăр-шăнкăр!
«Айван автан» сăвăри кайăк хăй тивĕçне яваплăн пурнăçлать — тул çутăлнă-çутăлман авăтать, Яккуна ыйхăран вăратать. Анчах арçын ача шкула кайма темшĕн васкамасть, автана та айван тет. Мĕншĕн-ши?
«Кайăкĕ мĕн ятлă-ши?» ярăмра вулакансем вĕçен кайăксемпе паллашĕç, унсăр пуçне Олег Георгиевич рифмăсем тупма сĕнет.
— Чи-чи-чи! Чи-чи-чи!
Тупăнмасть-ши тыр пĕрчи? —
Сиккелет вăл вĕçенçи,
Выçнă пулĕ-çке … .
О. АВСТРИЙСКАЯ.
«Ялав», Куславкка районĕн хаçачĕ, № 18(10027).
08.05.2020.