Валентина Кирилловăн «Сас пачĕ ывăлăм» кĕнеки кун çути курчĕ
19 мая 2023
Кашни çын телейлĕ пулма ĕмĕтленет: ашшĕ-амăшĕсĕр юлнă ачасен анне, атте юратăвне туяс килет, юратушăн çунакан çамрăк чĕре пурнăçа пĕрле пайламалли мăшăра тупма ĕмĕтленет, пĕчченлĕхре кун кунлакансем те çемье ăшшишĕн тунсăхлаççĕ. Анчах мĕн-ши вăл телей тени? Ăна тупас тесен мĕн тумалла-ши? Çакăн евĕр ыйтусем Валентина Кириллова çыравçăн сăнарĕсене те канăç памаççĕ, вĕсем вара пуçа усмаççĕ, ыррине шанаççĕ, малалла талпăнаççĕ. Нумаях пулмасть Чăваш кĕнеке издательствинче унăн «Сас пачĕ ывăлăм» кăларăмĕ кун çути курчĕ. Редакторĕ – Ольга Федорова, ÿнерçи – Ирина Калентьева. Кĕнекене аслă класра вĕренекенсем валли хатĕрленĕ, унта повеçсемпе калавсем кĕнĕ.
Хайлавсенче тĕпре – паянхи ял çыннин пурнăçĕ. XXI ĕмĕрти чăваш ялĕсем мĕнле пурăнаççĕ, аталанаççĕ-ха? Сăмахран, «Анне, ыран кил...» повеçре автор çапла çырать: «...Чат çумрах пурăнакан Кĕркурипе Кулюк та иккĕшех кун кунлаççĕ. Пĕртен-пĕр хĕрĕ инçете тухса кайнă та яла килсе çÿремест. Вĕсем иккĕн те – аптрамаççĕ. Натюш аппаран çамрăк-ха, çапах килте выльăх-чĕрлĕх тытса нушаланмаççĕ. Халĕ ял çынни хулари пек пурăнма хăнăхрĕ...»
Натюшпа Энтруш çамрăклах пĕрлешсен те, çĕнĕ кайăк вĕсен çемйине пĕрре те васкамасть-ха. Чылай çул иртсен тин хĕр çуралать, Анжела ят хураççĕ ăна. Пĕртен-пĕрскере куç пек упраса, юратса пăхаççĕ. Энтруш çамрăкла çĕре кĕрсен ăна амăшĕ пĕчченех çитĕнтерет. «Пĕчĕккĕ чухне ашшĕсĕр тесе хĕрхенчĕ, хĕрачи çинĕ кашăк-чашăка та амăшĕ йăпăрт-япăрт çуса хуратчĕ, кил-çуртне те хăех тасататчĕ. Анжела вара кунĕпе вырăн çинче йăваланса выртрĕ, магнитофон итлерĕ, телевизор пăхрĕ. Юрать, хăть кĕнеке вулатчĕ». Мĕнлерех хĕр пулса ÿсет-ха Анжела? Вулакан унăн пурнăçĕпе паллашсан Натюша ватлăхра хаш сывлаттаракан йăнăшсене асăрхатех.
«Чунсăрлăх» ятлă повесть кирек мĕнле йывăрлăха лексен те пуçа усмалла маррине, малаллах талпăнмаллине уççăн кăтартса парать. Чи кирли – юратнă мăшăр, çемье пултăр. Укçа ытларах ĕçлесе илес тесе Сăмаласен Илюшĕ Мускава çурт-йĕр купаланă çĕре çÿреме пуçлать. Пĕтĕмпех кал-кал пынă çĕртенех инкекĕ таçтан тупăнать – арçын тыткăна лекет...
Чылай калавра («Чăн-чăн юлташ», «Çурса тăкнă сăнÿкерчĕк, «Усрав хĕрача»...) В. Кириллова амăшĕсĕр юлнă ачасен йывăр шăпине уçса парать. «Чăн-чăн юлташ» хайлаври тĕп сăнар çапларах пурăнать: «Антонсен пÿрчĕ пысăк мар. Кăмака, сĕтел, пĕр тимĕр койка, тăватă тăваткал тенкел. Амăшĕ виличчен лавккаран илнĕ çемçе йывăç кравать, телевизор, тумбочка, холодильник пурччĕ. Ашшĕ вĕсене хăш вăхăтра ĕçсе янине те сисмерĕ ача – йĕп пек çухалчĕç килтен». Юрать, çумра чăн-чăн юлташ пур, вăл пурнăçа илем кÿрет.
Çамрăксен пурнăçĕ кĕнекере те туллин сăнарланнă. «Çĕнĕ çул парни» калаври Таньăна савнă тусĕ кÿрентерсен хĕр ĕмĕрне пĕчченех ĕмĕрлет, çапах пуçне усмасть, малаллах талпăнать. «Сас пачĕ ывăлăм» хайлаври Аля вара иртĕнсе пурăнать: «...Юрату çулăмĕпе ир çунма пуçларĕ. Хăй çулĕнчи ачасем мар, аслисем килĕшетчĕç ăна. Анчах хĕр илемлĕ пит-куçлă, чаплă тăхăса çÿрет пулсан та ялти яшсем ăна куç хывмастчĕç...» Пĕррехинче вара Аля хăйĕн йăнăшне ăнланса илет.
Автор çинчен
Валентина Алексеевна Кириллова («Елчĕк Ен» хаçат тусĕсем ăна Тимĕр Алюш Вали ятпа та пĕлеççĕ) 1963 çулхи авăн уйăхĕн 23-мĕшĕнче Чăваш Республикинчи Комсомольски районĕнчи Нĕркеç ялĕнче çуралнă. Тăван ялти, унтан Çĕнĕ Кипеçри вăтам шкулсенче вĕреннĕ, И.Н. Ульянов ячĕллĕ Чăваш патшалăх университетĕнче историпе филологи факультетĕнче пĕлÿ пухнă. 1982 çулта вăл Комсомольски районĕнчи «Октябрь ялавĕ» хаçатра ĕçлеме пуçланă, 1988 çулта Елчĕке куçсан унти «Елчĕк Ен» район хаçатĕнче мĕн тивĕçлĕ канăва тухиччен тăрăшнă. Хаçатра унăн чылай хайлавĕ кун çути курнă. В.А. Кириллова – Раççей Федерацийĕн Журналистсен союзĕн (2001), «Чăваш Республикинчи Профессинал писательсен союзĕ» общество организацийĕн членĕ (2019).